لوندر یا اسطوخودوس چیست

اسطوخودوس که به نام های اسطوقدوس یا لاواندولا (لاوندر) هم شناخته می شود، یکی از خوشبو ترین گیاهان دارویی در جهان محسوب می‌شود که در مناطق مختلفی از ایران، هند، چین، انگلیس و کانادا بدون نیاز به برنامه ریزی و نگهداری خاصی می روید.

این گیاه علاوه بر آنکه به عنوان یک گیاه دارویی پرخاصیت در طب سنتی کشورمان و طب سنتی کشورهای چین و هند مورد استفاده قرار می‌گیرد و به عنوان یک خوراکی مفید در سبد غذایی بسیاری از خانواده های آسیایی و اروپایی وجود دارد.

گیاه اسطوخودوس

نام انگلیسی اسطوخودوس

گلهای لاواندا (لوندر) (لاوندر) (اسطوخودوس) با نام علمی Lavandula stoechas L از نظر کلیات گیاه شناسی گیاهی است از خانواده Labiatea می باشد که برگ ها و قسمت سبز گیاه دارای اسانس روغنی فرار است.

اسطوخودوس گیاهی است چند ساله به شکل بوته کوچک به بلندی نیم متر خیلی پرشاخه، ساقه های آن 4گوشه، برگ های آن دراز، متقابل، پوشیده از کرک سفید پنبه ای که برگ های آن که در بهار ظاهر می شود به رنگ بنفش تیره به صورت سنبله در میآید.

اسطوخودوس دارای برگ ها و کرک های معطر است. میوهٔ این گیاه 4 فندقه ای است و هریک از آنان نیز پس از رسیدن، شکل بیضوی و رنگ قهوه ای شفاف پیدا می کنذ. در سطح میوه 3 زائده مشخص پیدا می شود. از کلیه قسمت های این گیاه مخصوصا شاخه های برگدار آن بوی قوی ولی مطبوع استشام می گردد. ظاهر زیبایی که گیاه پس از گل دادن پیدا می نماید باعث می شود در بعضی نواحی اقدام به پرورش آن به عنوان یک گیاه زینتی گردد. قسمت مورد استفاده این گیاه سرشاخه های برگدار و گل دار آن است که علاوه بر مصارف درمانی، اسانس گیری نیز از آن به عمل می آید.

لاواندولا، اسطوقدوس، اسطوخدوس، سرده ای مشتمل از 25 تا 30 گونه مختلف از دسته گیاهان گلدار و از خانواده نعنائیان می باشد. اسطوخودوس گل های کوچک خوشه ای آبی یا قرمز سیر تا بنفش دارد و ارتفاعش در حدود 30 تا 60 سانتیمتر است. برگش شبیه برگ صعتر و از آن درازتر و باریکتر و ساقش واحد و باریک و بی شاخ و در قد کمتر از شبری و قبهٔ او متراکم از اجزاء شبیه به جو و بی تخم و مایل به سرخی و تندطعم و با اندک تلخی.

نام های دیگر گیاه اسطوخودوس

خیر دشتی، شاهسپرم رومی، آنس الارواح، لاوند، ممسک الارواح، ضُرم، زغلیل، رزالذهب، خیری، خرام، خرامی، آلاله تلخ، گل لاوند و شاه اسپرم رومی می باشد.

گیاه اسطوخودوس در کدام مناطق ایران می روید

این گیاه بومی منطقه معتدله و مدیترانه ای است و به علت داشتن ریشه های عمیق در شیب ها رشد می کند و در برابر سرما و خشکی مقاوم است، به هوای آفتابی و نور نیاز دارد. بیشتر در منطقه هایی که زمستان سرد و تابستان خنک دارد می روید و در مناطقی هم چون تهران، کرج، اصفهان، فارس، اراک و .. وجود دارد.

کابردهای اسطوخودوس از نظر پزشکی

از نظر طب سنتی اسطوخودوس گرم و خشک است. اگر احساس خستگی می کنید چند قطره از این گیاه را در وان آب گرم بریزید و برای حدود 15 دقیقه در آن دراز بکشید، تمام گرفتگی عضلات بدن را باز می کند. برای تقویت عمومی بدن از این گیاه استفاده کنید. تب را پایین می آورد، صفرابر است و بیماری های کبد را از بین می برد. کرمهای روده را از بین می برد و برای درمان بیماری های سینه و سرفه و همچنین بیماری های مجاری ادرار مفید است.

کمک به حافظه

اگر احساس فراموشی می کنید، برای رفع این مشکل و تقویت حافظه از دم کرده این گیاه استفاده کنید، اگر می خواهید خواب مطبوعی داشته باشید، یک قطره از روغن اسطوخودوس را روی یک تکه پنبه بچکانید و آن را در بالش خود قرار دهید. برای برطرف کردن غم و اندوه از دم کرده اسطوخودوس استفاده کنید. برای برطرف کردن خواب رفتن دست و پا، سردرد، سوء هاضمه از این گیاه استفاده کنید.

درمان بی‌خوابی و مشکلات خواب بزرگسالان

یکی از خواص اسطوخودوس رفع مشکلات بی خوابی و افسردگی است. استفاده از چای اسطوخودوس قبل از خواب کمک میکند که خوابی آرام و راحت داشت باشید. همچنین گذاشتن چند شاخه از گلهای اسطوخودوس در بالشت و بوییدن رایحه آن کمک می کند که خوابی آرام و دلپذیر را تجربه کنید، علاوه بر آن مصرف اسطوخودوس اضطراب و افسردگی را کاهش میدهد.

رفع مشکل بی خوابی نوزادان

از روغن اسطوخودوس میتوان به عنوان روغن ماساژ برای نوزادان و کودکان استفاده نمود. روغن اسطوخودوس را و بعد از حمام کردن به بدن نوزاد خود بمالید. این روغن نوعی شل کننده و ریلکس کننده طبیعی است که سبب القای خواب به نوزاد می شود. امروزه اکثر شامپوهایی که برای نوزدادان و کودکان تهیه شده حاوی روغن اسطوخودوس است.

رفع مشکلات خواب زنان باردار

استفاده از عرق اسطوخودوس زیر نظر پزشک یکی از بهترین عرقیات گیاهی است که زنان باردار میتوانند در دوران بارداری خود از آن مصرف کنند. خوردن عرق اسطوخودوس و چای آن باعث شده اضطراب و نگرانی از زنان باردار دور شده و مشکل بی خوابی آنها را رفع کند. همچنین در درمان خانگی سرماخوردگی به آنان کمک میکند.

رفع مشکلات عصبی و افزایش تمرکز

از دیگر خواص اسطوخودوس رفع مشکلات عصبی نظیر افسردگی، اضطراب و استرس میباشد. چنانچه شما از دسته افرادی هستیدد که شغل پر استرسی دارید و در طول روز زیاد عصبانی میشوید، پیشنهاد میشود از چای اسطوخودوس میل کرده و با اسانس این گیاه حمام کنید. استحمام با روغن اسطوخودوس تاثیر زیادی در افزایش توان بدن، سیستم ایمنی و سیستم عصبی بدن دارد.

به این منظور می‌توانید ۳ تا ۱۰ قطره از روغن اسطوخودوس را در آب وان حمام بچکانید و قبل از خواب یک حمام با بو و طعم اسطوخودوس داشته باشید.

با اضافه کردن روغن اسطوخودوس به وان حمام و قرار گرفتن در آن علاوه بر آنکه می‌توان از اثرات درمانی این گیاه در کنترل تحریکات عصبی و تنش‌های روزمره بهره برد، می‌توان به افزایش عملکرد مغز و میزان تمرکز بر فعالیت‌های روزمره و تقویت حافظه نیز پرداخت.

نوشیدن یک فنجان عرق اسطوخودوس هر شب پیش از خواب، به مدت ۳۰ تا ۴۰ روز می‌تواند تاثیر زیادی در افزایش توان مغز، بهبود عملکرد آن و تقویت حافظه داشته باشد.

درمان سرگیجه و ضعف عمومی

درمانگران شیوه های طبیعی درمانی در جهان با کمک گیاه خشک شده لاوندر و عسل ترکیبی تهیه می کنند که مصرف این ترکیب به هنگام بروز سرگیجه و ضعف عمومی بسیار موثر است.

در این شرایط درمانگران یک قاشق غذاخوری از پودر برگ‌های خشک شده لاوندر را با یک قاشق غذاخوری عسل و یک لیوان آب گرم مخلوط می کنند. نوشیدن این ترکیب می تواند در مدت کوتاهی ضعف بیمار را برطرف کرده و سرگیجه را از بین ببرد.

اضافه کردن 10 تا 15 قطره از عصاره گیاه لاوندر در وان حمام و دراز کشیدن در آن به مدت 20 تا 30 دقیقه در از بین بردن خستگی و کوفتگی بدن بسیار موثر است. دراز کشیدن در آبی که با این عصاره مخلوط شده باشد علاوه بر آنکه موجب تخلیه استرس‌ها و تنش‌های روزانه می‌شود به بهبود گردش جریان خون کمک کرده و کیفیت خواب افراد را نیز افزایش می‌دهد.

اسطوخودوس ضدّ تشنّج و اسپاسم

تشنّج به دنبال انقباض و شل شدن سریع و غیرارادی عضلات ایجاد می شود و موجب لرزش بدن می شود. اسپاسم هم به همین صورت است با این تفاوت که عضلات منقبض باقی می مانند.

روغن اسطوخودوس به کاهش تشنّج و اسپاسم کمک می کند. محققان بر این باورند که اسطوخودوس، کانال های کلسیم را مسدود می کند و به این ترتیب مانع از انقباض عضلانی می شود.

شکل‌های مختلف اسطوخودوس موجود در بازار

این گیاه به شکل‌های مختلفی در بازار موجود است:

ژل حمام

روغن معطر

در اسانس صابون و شوینده ها

چای

دم‌کرده

لوسیون

گل خشک‌شده

و عصاره، اسانس و عودهای خوشبو لاوندر

چای لاوندر، خواب آوری طبیعی

نوشیدن چای لاوندر پیش از خواب به افرادی که دچار اختلال خواب هستند و شب ها چندین بار از خواب بیدار می شوند، کمک می کند تا به مرور خوابی آرام و بی دغدغه را تجربه کنند.

برای بهره مندی از تاثیر این چای کافی است یک ساعت پیش از خواب شبانه یک فنجان چای لاوندر را به صورت ولرم بنوشید.

برای تهیه این چای کافی است یک قاشق چای خوری برگ خشک شده این گیاه را درون یک فنجان آب جوش بریزید و سر فنجان را با کمک نعلبکی ببندید تا در عرض ۱۰ دقیقه دم بکشد.

رایحه و اسانس لوندر اسطوخودوس

اسانس اسطوخودوس به طور گسترده ای در تولید عطر و محصولات مراقبت از بدن استفاده می شود. اسانس اسطوخودوس با توجه به نوع آن می تواند عطر بسیار شیرین و شفافی را داشته باشد.

برای مثال، اسطوخدوس فرانسوی (Lavandula angustifolia) دارای عطر گل شیرین است، در حالی که اسطوخدوس هلندی (Lavandula intermedia) حاوی مقادیر بالایی از کافور و ترپنهای دیگر است که دارای بوی بسیار معطر و شدید هستند.

روغن اسانس استخراج شده از Lavandula intermedia به نام لاواندین نامگذاری شده است. این اسطوخودوس ترکیبی دارای خواص شیمیایی و درمانی کاملا متفاوت است، حتی اگر در مورد عطرها برای نت های با طروات و خوشبو استفاده شود.

روش تهیه اسانس لوندر اسطوخودوس

اسانس اسطوخودوس با تقطیر سنبله های گل به دست می آید. روغن آن با کیفیت عالی در فرانسه تولید می شود، در حالیکه Lavandula angustifolia به طور طبیعی تا ارتفاع 600-1500 متر رشد می کند.

فرایند تقطیر معمولا در کارخانه های تولیدی کوچک محلی وجود دارد که سالانه حدود 100 تن روغن اسطوخدوس خام را تولید می کنند. این روغن در رایحه های تازه، شیرین، گل ها و مخصوصا در انواع فورچرهای عطر مورد استفاده قرار می گیرد که به خاطر اسانس های گیاهی اسطوخودوس و پایه گل سنگ متمایز هستند.

اسانس اسطوخودوس به صورت خالص مایعی بی رنگ و یا رنگ زرد کمرنگ است، اما بوی دقیق آن بسته به منبع اسطوخودوس، ارتفاعی که در آن رشد می کند و تکنیک های تقطیر بسیار متفاوت است.

روغن اسطوخودوس خالص، سبز و غنی از بو است، دارای بوی مشخص گیاهی بوده که یادآور عطر و بوی طبیعی گل های اسطوخودوس می باشد. این روغن خالص شیرین تر از روغن اسانس است و عطر آن نسبت به ترکیبات چوبدار، شاداب و آرامش بخش است. درست مثل اسانس اسطوخدوس، آن یک ترکیب خوب بویایی با مرکبات، و به خصوص ترنج، گل سنگ، پچولی، کاج، رزماری، نارولی، شکوفه ی بهار نارنج می سازد.

توجه داشته باشید اسطوخودوس که معمولا در تولید ادکلن و عطر برای مردان استفاده می شود پایه ی خوشبویی برخی از ترکیبات معطر برجسته ترین مانند آزارو هوم پور از سال 1978 و هوگو از سال 2010 می باشد. اسطوخودوس به عنوان نت اصلی عطر سلطنتی اسکاتلندی و اسطوخودوس انگلیسی توسط کریدو آتکیسونز می باشد.

نکات مهم نگهداری، کاشت و برداشت اسطوخودوس (لاوندر)

برای اینکه عملکرد کاشت خوبی از اسطوخودوس داشته باشیم، باید خاک کاشت شخم زده و کوددار باشد. این گیاه به وسیله بذر، قلمه و خوابانیدن تکثیر می شود. بهترین روش برای تکثیر این گیاه خوشبو قلمه در فصل پاییز است. بین ماههای آبان تا آذر از سر شاخه قلمه تهیه می کنند و در گلخانه ها داخل ماسه می کارند و بعد از سه تا چهار ماه ریشه می دهد و در بهار بعد از از بین رفتن سرما قلمه های ریشه زده را می کارند.

رشد اسطوخودوس در سال اول کاشت کمی کند است، ولی در سالهای بعد سریع خواهد بود. مثلا در سالهای پنجم برداشت می توان حدود 500 گرم برگ خشک تهیه کرد. قسمت مورد استفاده این گیاه سرشاخه های گل دار و برگ گیاه است. بهترین زمان برداشت این گیاه اول تیر ماه تا اواسط مرداد ماه است.

از آفتهای مهم اسطوخودوس حشره ای به نام سوفورنیاهیومرلا است که لارو این حشره سبب نابودی پایه های اسطوخودوس می شود. برای مبارزه از این آفت از صابونهای نیکوتین دار استفاده می شود.

بهترین زمان برای برداشت گیاه اسطوخودوس روزهای آفتابی، گرم و خشک می باشد که 50% گلها باز شده است و بعد گیاه برداشت شده را در مجاورت هوا خشک می کنند، ولی برای گرفتن اسانس باید از گلهای تازه استفاده کرد. این گیاه تا 15 سال در زمین اصلی باقی می ماند، پس بهتر است شرایط مناسبی از خاک قبل از کاشت فراهم شود.

مهم ترین نیازهای اسطوخدس

این گیاه باید در مکانی باشد که در روز 6 ساعت یا بیشتر نور خورشید دریافت کند.

اسطوخودس نباید در خاک خیس باشد.

این گیاه دوست دارد تا در مکانی نسبتا خشک پرورش یابد و رطوبت زیاد را دوست ندارد.

در خاک های فقیر و آهکی به سادگی رشد می کند.

در خاک هایی با PH بیشتر از 7، به خوبی رشد می کند.

آبیاری گیاه اسطوخدوس یا لوندر:

همانطور که گفته شد، اسطوخودس زمین خیس را دوست ندارد به همین خاطر آبیاری زیاد برای این گیاه مناسب نیست. اگر در مکانی مرطوب قصد کاشت اسطوخودس را دارید، روش آبیاری قطره ای، روش خوبی برای پرورش این گیاه است.

البته دقت داشته باشید که این موضوع درباره گیاهانی که رشد کافی را کرده اند، صدق می کند. گیاهان جوان نیازمند به آبیاری دارند.

گیاه اسطوخودوس

سوالات متداول در مورد اسطوخدوس یا لوندر

گیاه اسطوخودوس برای چه چیزی مفید است؟

اسطوخودوس معمولاً برای اضطراب، استرس و بی خوابی استفاده می شود. این دارو همچنین برای افسردگی، زوال عقل، درد پس از جراحی و بسیاری از موارد دیگر استفاده می شود، اما هیچ مدرک علمی خوبی برای حمایت از بسیاری از این موارد وجود ندارد. در غذاها و نوشیدنی ها، از اسطوخودوس به عنوان یک ماده مزه دار استفاده می شود.

آیا اسطوخودوس می تواند شما را خواب آلود کند؟

هنگامی که قبل از خواب استفاده می شود، مطالعات نشان داده است که روغن اسطوخودوس نه تنها می تواند به خواب رفتن شما کمک کند بلکه کیفیت کلی استراحت را نیز بهبود می بخشد.

اسطوخودوس با مغز شما چه می کند؟

اعتقاد بر این است که اسطوخودوس استنشاق شده از طریق سیستم لیمبیک، به ویژه آمیگدالا و هیپوکامپ عمل می کند. لینالول و لینالیل استات پس از استفاده موضعی با ماساژ به سرعت از طریق پوست جذب می شوند و تصور می شود که می توانند باعث افسردگی سیستم عصبی مرکزی شوند.

بوی اسطوخودوس چگونه است؟

رایحه متمایز اسطوخودوس سبک و تازه، گلی است اما به شدت سنگین نیست. همین امر آن را به یکی از محبوب ترین عطرهای جهان تبدیل کرده است.

پرورش کدام یک از اسطوخودوس ها آسان تر است؟

اسطوخودوس انگلیسی آسان ترین لوندر برای رشد است، گونه هایی مانند ‘Munstead’ و ‘Hidcote’ به عنوان ساده ترین و همه کاره ترین انواع اسطوخودوس شناخته می شوند زیرا به حداقل نگهداری نیاز دارند و می توانند در هر دو آب و هوای گرم و سرد زنده بمانند.

بهترین مکان برای کاشت اسطوخودوس کجاست؟

نور: اسطوخودوس برای رشد بهتر به آفتاب کامل و خاک زهکشی شده خوب نیاز دارد. در آب و هوای گرم تابستان، سایه عصر می تواند به رشد آنها کمک کند. خاک: اسطوخودوس در خاک های کم تا متوسط بارور بهتر رشد می کند، بنابراین قبل از کاشت خاک را با مواد آلی اصلاح نکنید. اسطوخودوس در خاکهای خنثی تا کمی قلیایی بهترین عملکرد را دارد.

آیا رشد گیاه اسطوخودوس آسان است؟

پرورش اسطوخودوس آسان و ارزشمند است. اسطوخودوس را می توانید در باغ یا گلدان پرورش دهید. برای رشد موفق اسطوخودوس به خاک زهکشی شده و آفتاب کامل احتیاج دارد. در آب و هوای خشک اسطوخودوس به صورت چند ساله رشد می کند، اما در مناطق مرطوب اغلب به صورت یک ساله رشد می کند.

گل بنفش لوندر

آیا اسطوخودوس برای سگ ها سمی است؟

گیاه اسطوخودوس، حاوی مقدار کمی ترکیب به نام لینالول است که برای سگها و گربه ها سمی است. لینالول در غلظتهای بسیار کمی یافت می شود، به طوری که این مسئله بندرت اتفاق می افتد. مشکلات فقط در صورت بلعیدن مقدار بسیار زیادی اسطوخودوس بوجود می آیند.

آیا اسطوخودوس هر ساله دوباره رشد می کند؟

اسطوخودوس برای افزایش طول عمر، تحریک گلهای جدید و کاهش سرعت رشد چوبی در قاعده به هرس سالانه احتیاج دارد. اسطوخودوس زیر درختچه های چند ساله است که پایه چوبی را در تمام طول سال حفظ می کند. اگر اسطوخودوس را در اواخر تابستان یا بهار خیلی سخت هرس کنید، ممکن است اسطوخودوس برگردد.